3. Hadis kelimesi ıstılah/terim olarak uzun yıllar Peygamber efendimiz, Sahabe ve Tabiun sözlerini kapsayan bir kelime olmuştur.

4. Asırlar sonra peygamber efendimizin sözlerini belirtmek için HADİS kelimesi kullanılmış, Sahabe sözleri için HABER kelimesi kullanılmış ve Tabiun sözleri için de ESER kelimesi kullanılmıştır. Ancak çok tutulmamış ya kitabi ıstılah olarak kalmıştır.

5. İlk dört asırda yazılan eserlerde hadis kelimesi müşterek kullanıldığı için hadis sayısı çok gibi gözükmüştür. Örneğin Hicri 211 tarihinde vefat eden Abdurrezzak’ın Musannef adlı eserini tahlil edersek şöyle bir sonuçla karşılaşırız.

6. Musannef’teki hadis sayısı 18.777 Bu hadisleri taksim edersek peygamber efendimize isnat edilen (Müsned/Merfu) hadis sayısı tekrarlar dahil yaklaşık 4100’dür. Sahabelerden herhangi birisine isnat edilen (Mevkuf) hadis sayısı tekrarlar dahil yaklaşık 5600’dür. Geri kalan sözlerin tamamı Tabiun ya da Etbaı Tabiun’a aittir. (Maktu’)

7. Hadis mutlak bir kelimedir. Hadis alimleri sözün sahibini belirtmek için şu terimleri kullanırlar. Peygamber efendimizin sözlerine Merfu Hadis, Sahabe sözlerine Mevkuf hadis, Tabiun sözlerine de Maktu’ hadis dediler.

8. Hangi hadis kitabı olursa olsun bir hadiste şöyle geçiyor denildiği zaman o hadisin yani sözün kime ait olduğuna bakmak lazım.

9. Her hadis peygamber efendimizin sözü değildir.

10. Buhari, Müslim, Tirmizi gibi muteber hadis eserlerinde de peygamber efendimizin sözleri, Sahabe efendimizin ve Tabiun’un sözleri vardır.

Murat PADAK Diyanet Eğitim Merkezi Eğitim Görevlisi